ارگ بم، بنایی شگفت‌انگیز و کهن در دل کویر است که با دیگر چشم‌اندازهای شهر بم به عنوان بخشی از میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این ارگ عظیم پیشینه‌ای مثال‌زدنی دارد و قدمت باستان‌شناسی آن به دوره امپراتوری هخامنشی یعنی قرن ششم تا چهارم قبل از میلاد برمی‌گردد و با قرارگیری در امتداد جاده ابریشم و راه‌های تجاری مهم در قرن هفتم تا یازدهم به عنوان تولیدکننده لباس‌های ابریشمی و نخی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. با ما همراه باشید تا بیشتر از «بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان» بدانیم.

سلام نو-سرویس گردشگری: ارگ با مساحت ۱۸۰.۰۰۰ مترمربع، دیوارهایی به طول ۱۸۱۵ متر و ارتفاع ۶ تا ۷ متر داشته و از دو بخش جدا از هم علیا و سفلی یا حاکم‌نشین و مردم‌نشین با ویژگی‌های مخصوص خود تشکیل شده است و شکل ظاهری آن نشان‌دهنده پیش‌بینی، طرح‌ریزی و معماری طراح یا طراحان زمان خود است. بناهای ارگ از خشت یعنی آجرهای رسی پخته نشده به عنوان مصالح اصلی به کار رفته، در بخش‌های مختلف ساخته شده است. این مجموعه قبل از زمین‌لرزه ۱۳۸۲ بزرگترین سازه خشت و گلی در جهان به حساب می‌آمد.

فضاهای ارگ

ارگ با قرارگرفتن در مرکز شهر بم، از نظر امنیتی دارای بهترین دید بوده است و ساخت آن به نحوی انجام پذیرفته که امکان اضافه و دوخته شدن بخش جدید به قسمت‌های موجود به راحتی فراهم باشد. بخش حکومتی با داشتن دژ نظامی، عمارت چهار فصل، سربازخانه، چاه آب ۴۰ متری و اصطبلی به گنجایش ۲۰۰ اسب در درونی‌ترین دیوار مجموعه قرار گرفته و بخش مردم‌نشین شامل خانه‌ها، مدرسه، بازار، ورودی اصلی و مسیر متصل‌کننده این ورودی به دژ می‌شود که در اطراف بخش حکومتی است.

خانه‌های ارگ

خانه‌های ساخته شده در ارگ بم با توجه به طبقات اجتماعی به خانه‌های کوچک، بزرگ و مجلل تقسیم می‌شود. خانه‌های ۲-۳ اتاقه برای خانواده‌های فقیر، خانه‌های ۳-۴ اتاقه که بعضا ایوان هم داشتند برای خانواده‌های طبقه متوسط جامعه و در نهایت تعداد اندکی خانه با اتاق‌های بیشتر، حیاط بزرگ و طویله برای نگهداری حیوانات، در نقاط گوناگون با توجه به فصول مختلف سال در ارگ وجود دارد.

امنیت در ارگ بم

این مجموعه به قدری خودبسنده بوده که با بستن دروازه ورودی در مواقع دفاع، ادامه حیات ساکنان در زمان طولانی تحت‌الشعاع قرار نمی‌گرفته چرا که چاه آب، باغ و حیوان اهلی در درون ارگ وجود داشته است. برج و باروهای دیده‌بانی با توجه به فراز و فرود تپه ساخته شده است و تعداد آن ۲۹ تخمین زده می‌شود. این تعداد و دقت در جانمایی برج و باروها تسلط کافی برای دید به خارج از ارگ را ایجاد کرده است. خندق عنصر دیگری برای تأمین امنیت ارگ بم برشمرده می‌شود، که با داشتن عرضی بین ۵ تا ۱۵ متر و عمقی ۴ متری در اطراف ارگ، امکان دسترسی متجاوز را به درون مختل می‌کرده است.

تهویه در بناهای ارگ

وجود بادگیر در بناهای ارگ بم نشان از اهمیت تهویه مطبوع در این منطقه دارد. انتخاب سازه بادگیر با توجه به بزرگی یا کوچکی بناها صورت‌پذیر بوده، برای مثال از بادگیرهای چهار سازه‌ای در بناهای بزرگ و مهم و از بادگیرهای تک سازه‌ای در بناهای کوچک‌تر استفاده می‌شده تا امکان هدایت باد به درون بنا فراهم باشد.

زمین‌لرزه بم و مرمت ارگ

این بنای سترگ که در جنوب شرقی ایران در استان کرمان قرار دارد، در اثر زلزله بم در سال ۱۳۸۲ هشتاد درصد آن آسیب دید و تخریب شد و بلافاصله در فهرست آثار میراث جهانی درخطر قرار گرفت و تنها چند روز بعد از حادثه، یونسکو و کشورهای بسیاری برای مرمت و بازسازی آن کمک کردند. خوشبختانه روند مرمت ارگ به نحوی پیش رفت که سازمان یونسکو در سال ۱۳۹۲ آن را از فهرست آثار میراث جهانی در خطر خارج کرد.

دسترسی به ارگ بم و دیدنی‌های اطراف آن

با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، چه بسا بازدید از ارگ بم در ساعات اولیه و پایانی روز مناسب‌تر باشد. گفتنی است که قلعه دختر در فاصله ۴.۳ کیلومتری، کارخانه حناسایی با فاصله ۵.۹ کیلومتری و مجموعه تفریحی ارگ جدید بم در ۱۷.۸ کیلومتری آن قرار دارد که دیدن و گشت‌وگرد در این جاذبه‌ها خالی از لطف نیست.

نشانی: استان کرمان، شهر بم، خیابان بهمن