گردشگری زیارتی؛ جهانی از تفرج و معنا
فقدان‌های زیرساختی و نبود امکان‌هایی درخور برای حمل و نقل یا اقامتگاه گردشگری زیارتی را هم به سرنوشت دیگر شاخه‌های گردشگری کشور مبتلا کرده است.
خبرگزاری میزان- از میان وجوه مختلف گردشگری یکی هم نوع زیارتی و مذهبی آن است. چرا که در هر گوشه دنیا هر دین و مذهبی که سر بلند کرده بناها، مناسک و سنت‌های ویژه‌ای را پدید آورده که خود امروزه در حکم جاذبه‌هایی پربها برای گردشگری هستند. این میان اسلام و مسلمانی هم با مناسک و مذاهب و سنت‌های دیرینش در شعله ور کردن چراغ این گونه از گردشگری پر هویداست که چه نقش درخوری پیدا کرده است.
سفر که شاید دیرینگی اش برابر با سن بشر باشد در کنار وجه تفرج و تفریحش فرصت شناخت و بازکاویدن جهان‌های ناشناخته‌ای را برای آدمی میسر می‌کند که خود به مثابه امکانی است برای آموختن و باز شناختن و آگاهی اندوختن از فرهنگ‌ها و سنت‌های گوناگون.
زائری هم که به جستجوی بهره‌ای از عالم معنا و معرفت تدارک ساز و برگ سفر می‌کند دست به کار انباشتن تجربه‌ای می‌شود که از قِبَل آن بتواند بر مایه و نوای خود از عالم روحانی اضافه کند.
برای کشورمان اما که از دوره‌های دیرین تاریخش دین باوری را همچون خصلتی جوهری در خود داشته پی جویی استعداد چشمگیر و شگفتش در تناور کردن درخت گردشگری زیارتی چندان سخت و صعب نخواهد بود. اما به رغم داشتن چنین توانمندی و استطاعتی فقدان‌های زیرساختی و نبود امکان‌هایی درخور برای حمل و نقل یا اقامتگاه این وجه از گردشگری را هم به سرنوشت دیگر شاخه‌های گردشگری کشور مبتلا کرده است.
برای ایران البته گردشگری زیارتی بیش از همه با گیرایی و جلوه گری بارگاه امام هشتم شیعیان (ع) در مشهد و تابندگی و تلالو مرقد خواهر این امام همام بارآوری و بالندگی پیدا کرده، اما پایتخت سیاسی کشور با بقاع و اماکن زیارتی پرشمارش امکان نویافته‌ای است که نوید پیدایی قطب سومی برای گردشگری دینی و مذهبی را می‌دهد.
علی رفیعی معاون امور گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران به میزان از ظرفیت بالای پایتخت برای جذب گردشگران مذهبی خبر می‌دهد: ما در استان تهران با توجه به ظرفیت‌های مذهبی بسیار مناسبی که وجود دارد سالانه گردشگران زیارتی قابل توجهی را پوشش می‌دهیم که از اماکن مذهبی تهران استقبال زیادی می‌کنند. بر این اساس حرم حضرت عبدالعظیم در شهرستان ری، امامزاده صالح، امامزاده قاسم یا بقعه دیگر امامزادگان معززی که در شهرستان‌های تهران قرار دارند پذیرای شمار زیادی از گردشگران و زائران هستند. همچنین باید به حرم مطهر حضرت امام (ره) اشاره کنم که در طول سال پذیرای شخصیت‌های سیاسی، غیرسیاسی، فرهنگی و مذهبی پرشماری است. ما در اطراف این قطب‌های زیارتی مثل حرم حضرت عبدالعظیم درصدد توسعه تاسیسات زیرساختی گردشگری هم هستیم. چرا که درصدد هستیم تا بتوانیم با تحقق این توسعه خدمات مطلوب و مناسبی را به گردشگران ارائه کنیم. امروز می‌بینیم در اطراف حرم حضرت امام (ره) آن دسته از واحد‌های اقامتی یا رستوران‌ها و مراکز پذیرایی که امکان خدمت رسانی مطلوب برای گردشگران را داشته باشند پروانه فعالیت گرفته اند.
وقتی کمبود امکانات اقامتی برای زائران را به معاون امور گردشگری میراث فرهنگی تهران یادآوری می‌کنیم از تلاش‌ها برای توسعه این امکانات می‌گوید: در شهرستان ری ما درصدد توسعه بیش از پیش فضا‌های اقامتی هستیم. در این شهرستان مرمت و بازسازی سایت‌های تاریخی برای جذب گردشگران هم در دست انجام است. همچنین در شهرستان شمیرانات که بقعه امامزاده قاسم و امامزاده صالح و امامزاده‌های معزز دیگری وجود دارد که در راستای توسعه این نوع تاسیسات و تکمیل محور‌های مذهبی تهران در تلاش هستیم. ما در حال تهیه نقشه ویژه اماکن مذهبی هستیم تا بتوانیم این مکان‌ها را به صورت محور‌های گردشگری به هم متصل کنیم و به گردشگران داخلی و خارجی معرفی کنیم تا جذب و جلب گردشگران بیشتری را در این مکان‌ها شاهد باشیم. البته اگر استان تهران را تا پیش از شیوع کرونا به عنوان کریدور مرکزی ورود گردشگران خارجی به کشور به حساب بیاوریم می‌بینیم که بسیاری از گردشگران خارجی که برای زیارت حرم امام هشتم (ع) یا زیارت حرم حضرت معصومه (س) به کشور وارد می‌شدند معمولا در تهران هم از اماکن مذهبی بازدید داشتند و بعد راهی زیارت دیگر مکان‌های مذهبی کشور می‌شدند.
رفیعی را بابت کمبود زیرساخت‌های مناسب برای تبدیل پایتخت به قطب سوم گردشگری مذهبی به پاسخگویی می‌طلبیم. او، اما این انتقاد را مربوط به دوره‌های گذشته می‌داند: در سالیان گذشته اگر چنین ادعا‌هایی درباره تهران مطرح می‌شد شاید پذیرفتنی بود، اما امروزه وضع دیگری حاکم شده است. البته شاید بیماری کرونا تاحدودی این معادلات را تغییر داده است. چون این بیماری تاثیراتی در سطح جهانی از خود به جا گذاشته است. اما تا پیش از شیوع این بیماری تهران تبدیل به یک مقصد گردشگری شده بود و درحال تبدیل شدن به یکی از ارزانترین مقاصد گردشگری در بعضی از فصل‌های سال از جمله در ایام نوروز هم بود. ولی اینکه تصور شود گردشگران صرفا به صورت گذری به تهران می‌آیند درست نیست. این وضعیت امروزه با توجه به امکاناتی که فراهم شده تغییر پیدا کرده است. مثلا در اطراف حرم عبدالعظیم حسنی (ع) به چندین واحد اقامتی پروانه فعالیت داده شده که بعضی از این‌ها با قوانین در حال تطبیق پیدا کردن هستند.
معاون امور گردشگری میراث فرهنگی تهران مدعی افزایش ظرفیت‌ها و امکانات اقامتی در کانون‌های زیارتی پایتخت است: چند هتل در درجات بالاتر در حال تاسیس در شهر ری است. امروز هتل‌های چهار ستاره و پنج ستاره در شهر ری در حال تاسیس هستند تا بتوانند خدمات متناسب تری را به زائران عرضه کنند. همینطور در اطراف شمیرانات ما در حال راه اندازی هتل‌های چهارستاره و پنج ستاره‌ای که دارای امکانات مناسبی باشند هستیم تا بتوانیم همه قشر‌های گردشگران را پوشش بدهیم و خدمات مناسب را به آن‌ها عرضه کنیم؛ بنابراین امروزه معادلات گردشگری در تهران درحال تغییر است. شاید درگذشته وضع مطلوبی حاکم نبوده، اما الان خوشبختانه شرایط تغییر کرده است. امیدواریم بعد از اینکه پاندمی کرونا از بین رفت شاهد حضور گردشگران مذهبی به شکل هدفمندتر در تهران باشیم.