گردشگری ایران / گنبد علویان همدان
گنبد علویان همدان به عنوان یکی از جاذبه های توریستی و گردشگری معروف همدان شناخته می‌شود که در چهار باغ علویان و در نزدیکی امامزاده عبدالله (ع) و در شمال میدان عین‌القضات قرار دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز، گنبد علویان همدان به عنوان یکی از جاذبه های توریستی و گردشگری معروف همدان شناخته می‌شود که در چهار باغ علویان و در نزدیکی امامزاده عبدالله (ع) و در شمال میدان عین‌القضات قرار دارد.
گنبد علویان از یادمان‌ها و شاهکارهای معماری و گچبری بعد از اسلام در همدان است که تاریخچه آن به دوره سلجوقیان و مغولیان تعلق دارد. این بنا توسط خاندان علویان در قرن ششم هجری ساخته شد که در ابتدا مسجد بود، سپس با ایجاد سردابی در زیرزمین تغییر کاربری داد و به مقبره خاندان علوی تبدیل گشت. در حال حاضر مجموعه تاریخی گنبد علویان به یکی از مکان های دیدنی گردشگران تور همدان تبدیل شده است و هر ساله مسافران و بازدیدکنندگان زیادی از نقاط مختلف ایران راهی شهر همدان می‌شوند تا از این بنا دیدن کنند.
گنبد علویان با ویژگی‌های منحصر به فردش یک میراث کهن ایران زمین به شمار می‌آید که بنای چهار ضلعی دارد و گوشه‌های بنا با لبه‌های ستاره‌ای شکل به صورت زیبایی طراحی شده است که این نوع معماری و طراحی برای بسیاری از افراد این صنف و بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی تحسین برانگیز است. دیوارهای مقبره در این مجموعه به صورت مکعبی ساخته شده و تا خط آغاز گنبد ادامه دارد و باقی گنبد نیز در طی دوره‌های مختلف تاریخی از بین رفته است. علت نامگذاری این مکان دیدنی همدان به نام گنبد علویان این است که در گذشته‌های دور این بنا گنبد باشکوه، مجلل و زیبایی داشت که در گذر زمان قسمت‌های از آن فرو ریخت و به کلی از بین رفت، به طوری که در حال حاضر اثری از این گنبد وجود ندارد. همچنین در بین اهالی محلی مردم همدان این بنا به خاطر مدفون شدن خاندان علوی و همچنین علاقه شدید مردم همدان به سادات و دوستداران حضرت علی (ع) به گنبد علویان مشهور است.
ابعاد و پلان داخلی بنا 8 متر در 8 متر است و تزیینات غنی، متراکم و رازآمیزی دارد، تزئیناتی شبیه گنبد سرخ مراغه و گنبد حیدریه قزوین. در درب ورودی گنبد علویان و در درون کادر مستطیلی شکل، می‌توانید از گچ‌بری‌هایی دیدن کنید که از برجستگی‌های لانه زنبوری تشکیل شده است و گل و بوته‌های درهم و پیچیده آن به شکل زیبایی در این مجموعه برای بازدیدکنندگان خودنمایی می‌کند. در حاشیه‌ی کادر خارجی بنای گنبد علویان نیز آیاتی از قرآن کریم به خط کوفی بر روی کتیبه‌ای گچبری شده مشاهده می‌شود که به صورت بدیع تزیین شده است. گنبد علویان در همدان با شماره 94 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از آن جاهای دیدنی همدان است که باید ساعتی را وقت بگذارید و به خوبی معماری بی‌نظیر آن را تماشا کنید، معماری و گچ بری‌هایی که شما را با جزئیات هنر معماری سلجوقی به وضوح آشنا کرده، به طوری که بعد از بازدید به هنر ذوقی معماران گنبدعلویان تحسین خواهید گفت.
برای دیدن یکی دیگر از زیباترین قسمت‌های داخلی گنبد علویان محراب این مجموعه است که در قسمت جنوبی بنا قرار دارد که در جای جای آن گچ‌بری‌های چشمگیری نقش بسته‌اند که ساعت‌ها می‌توانید مشغول تماشای آن‌ها شوید. نور داخلی بنای تاریخی گنبد علویان در همدان از چند نورگیری که در نزدیکی سقف هستند، تامین می‌شود. پس کوله بار سفرتان را ببندید و با علاءالدین تراول همراه شوید تا در این روزهای سال با تور همدان غار علیصدر شما را به غرب کشور عزیزمان ایران ببریم تا از جاذبه های گردشگری همدان دیدن کنید. این سفر برای شما سفر خاطره‌انگیزی خواهد شد، چرا که ما شما را به بازدید از بزرگترین غار آبی جهان یعنی غار علیصدر خواهیم برد تا تجلی آفریدگار هستی را در این مجموعه زیبا به نظاره بنشینید. هتل پیشنهادی علاءالدین تراول برای همسفران خود در همدان هتل باباطاهر و هتل پارسیان بوعلی همدان است.
تاریخچه
براساس شناسنامه‌ی فنی بنا، این گنبد یکی از یادگارهای متعلق به اواخر دوره‌ی سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد، احداث و در دوره‌های بعد، با ایجاد سردابی در زیرزمین به مقبره‌ی آن خاندان تبدیل شده است. خاقانی به کنایه از آن به عنوان گنبد سبز یاد کرده است و فرهنگ عامیانه‌ی مردم استان همدان نیز بر این امر دلالت دارد که می‌گوید:
دلا دوشم دلا دوشم دلا دوش به حق گنبد سبز سیه پوش
علت نامگذاری این بنا به گنبد علویان این است که این بنا در گذشته‌های دور دارای گنبد بوده، گر چه در اثر گذشت زمان، گنبد آن فرو ریخته است. از سوی دیگر، علاقه‌ی شدید مردم به سادات و دوستداران حضرت علی (ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این بنا، موجب شده که آن را به این نام بخوانند.
گنبد علویان به اعتبار تحقیقات باستان‌شناسان، بنایی مغولی یا به عبارتی سلجوقی تکامل‌یافته است.
این گنبد به دلایل متعدد از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد کالبدی و ظرافت و تزیینات استثنایی آن، همواره مورد توجه ویژه‌ی محققان قرار داشته است.
نقشه‌ی بنا، چهارضلعی و گوشه‌های آن دارای لبه‌های ستاره‌ای‌شکل است. دیوارهای این مقبره تا خط آغاز گنبد، باقی مانده ولی خود گنبد فرو ریخته و از بین رفته است.
معماری
گنبد علویان از لحاظ هنر گچبری و آجرکاری از آثار ارزشمند و کم‌نظیر سده‌های میانی دوره‌ی اسلامی (سده‌های ۶ و ۷هجری) است. شکل ظاهری آن شبیه گنبد سرخ مراغه است که در سال ۵۴۲ هجری قمری ساخته شده و ابعاد داخلی آن (۸متر در ۸متر) و تزیینات غنی و متراکم و در عین حال رازآمیز و چشم‌نواز درون بنا تا حدودی مشابه بنای گنبد حیدریه قزوین است که از بناهای اوایل قرن ۶ هجری قمری به شمار می‌رود. بنابراین گنبد علویان همدان را هم باید از آثار معماری آرامگاهی این دوران به شمار آورد.
بنا، به صورت مکعبی چهارضلعی در ابعاد ۸/۱۲ در ۵/۱۲ متر و ارتفاع ۵/۱۱ متر ساخته شده و ۴ جرز ستون‌مانند به ارتفاع ۵/۹ متر با قطری قریب به ۲ متر و شبیه برج‌هایی در ۴ گوشه، آن را در میان گرفته‌اند. هر یک از برج‌ها دارای ۵ طاق‌نمای فرو رفته‌ی مثلثی به ارتفاع ۸ متر و عرض ۱ متر و عمق ۵/. متر است که از حیث مقطع، جرزها را به صورت نیمی از یک ستاره هشت‌پر درآورده است.